مباني نظري و پيشينه پژوهش (فصل دو)نیازهای روانشناختی چیست؟
2 - 2 - 1 مقدمه
آدمی به عنوان موجود زنده ، دارای تعدادی نیازهای فیزیولوژیکی پایه است که برای حفظ و بقای او باید ارضاء شوند . این نیازها ، مثلاً نیاز به آب و غذا ، در انسان و حیوان خاستگاه و ماهیت یکسانی دارند . اما آدمی با حیوانات رده های پایینتر از دو جنبه تفاوت دارد : نخست از این جهت که انسان این نیازها را به شیوه ای غریزی ، یعنی با پیروی از الگوهای رفتاری خشک و ثابت ارضاء نمی کند . رفتار آدمی بی نهایت متغیر ، متنوع و انعطاف پذیر است . تفاوت دوم در اینجاست که انسان به وسیله ی مجموعه ای از نیاز های ثانوی ( یعنی نیازهای دارای ماهیت روانشناختی ) برانگیخته می شود ، نیازهایی که به جهات اجتماعی ایجاد شده اند و از یک فرد به فرد دیگر تفاوتهای زیادی دارند ( کریمی ، 1392 ).
نیاز یک مفهوم عمومی است که در زمینه های مختلف کاربردهای نسبتاً وسیعی دارد و بر حسب موارد ، تعاریف متعدد از آن ارائه می شود . این تعاریف اگر چه یک نوع مفهوم یا احساس مشترک را نشان می دهد ، با این وجود از مناظر و ابعاد مختلف ارائه شده است . نیاز در روانشناسی عبارت است از حالت محرومیت ، کمبود و فقدان در ارگانیزم مانند کمبود غذا ، آب و اکسیژن یا به طور کل کمبود هر حالتی که برای استمرار و ادامه حیات یک موجود زنده ضرورت دارد و برای بهزیستی فرد لازم است . کلیه موجودات زنده از سادترین تک یاخته تا انسان که پیچیده ترین و کامل ترین آنهاست دارای مجموعه ای از نیازها است ( براندن ، 2001 ، ترجمه ی قراچه داغی ، 1380 )
2 - 2 - 2 نیازهای روانشناختی :
هر وقت که فعالیتی نیازهای روان شناختی ما را فعال کند ، به آن علاقه مند می شویم . وقتی که فعالیتی نیازهای روان شناختی ما را ارضاء می کند ، احساس خشنودی می کنیم . بنابراین ، ما از احساس علاقه و خشنودی خودمان آگاه هستیم ، اما علت مشغول شدن در محیط مان این است که نیاز های روانشناختی ، ما را فعال و ارضاء می کند ( ریو ، 2005 ، ترجمه ی سید محمدی ، 1390 )
2 - 2 - 3 ساختار نیاز :
نیازها انواع مختلفی دارند که می توان آنها در یک ساختار نیاز ، سازمان داد .
1 . نیازهای فیزیولوژیک ( تشنگی ، گرسنگی ، میل جنسی ) که به نحو ه ی عملکرد سیستم های زیستی وابسته هستند .
2 . نیازهای روان شناختی ( خودمختاری ، شایستگی ، ارتباط ) به ماهیت انسان و رشد سالم وابسته هستند .
3 . نیازهای اجتماعی ( پیشرفت ، صمیمیت ، قدرت ) از تاریخچه ی هیجانی و اجتماعی شدن ما ، فراگیری یا درونی شده اند .
به راحتی می توان نیازهای فیزیولوژیکی را از نیازهای روان شناختی متمایز کرد ، ولی متمایز کردن نیازهای روان شناختی از نیازهای اجتماعی ظریف تر است . نیازهای روان شناختی ، در عمق وجود انسان قرار دارند و بنابراین در هر کسی فطری هستند ( ریو ، 2005 ، ترجمه ی سید
